درس ۴۷: چک کردن ولتاژها در تعمیر تلویزیون
چک کردن ولتاژها یکی از مراحل حیاتی در فرآیند تعمیر تلویزیون است. بسیاری از مشکلات عملکردی تلویزیون‌ها، مانند صفحه خالی، صدای نداشتن یا مشکلات دیگر، ممکن است به علت نادرست بودن یا نبودن ولتاژ در مدارهای مختلف تلویزیون باشد. این درس به شما نحوه اندازه‌گیری و چک کردن ولتاژها در بخش‌های مختلف تلویزیون را آموزش می‌دهد تا از عملکرد صحیح دستگاه اطمینان حاصل کنید.
۱. اهمیت چک کردن ولتاژها در تعمیر تلویزیون
چک کردن ولتاژها بسیار حائز اهمیت است زیرا قطعات مختلف تلویزیون به ولتاژهای خاصی برای کارکرد صحیح نیاز دارند. اگر یکی از خطوط تأمین برق، از برد اصلی تا اجزای کوچکتر مانند نور پس‌زمینه صفحه‌نمایش یا مدارهای صوتی، از مقدار مورد نظر منحرف شود، می‌تواند باعث بروز مشکلات عملکردی یا آسیب‌دیدگی دائمی به آن قطعه شود.
۲. انواع ولتاژها در تعمیر تلویزیون‌ها
تلویزیون‌ها به ویژه مدل‌های جدید LED یا هوشمند نیاز به ولتاژهای مختلفی برای عملکرد صحیح دارند. این ولتاژها معمولاً توسط برد تأمین برق کنترل می‌شوند. ولتاژهای معمولی که باید چک شوند عبارتند از:
- ۵ ولت DC (ولتاژ مستقیم): معمولاً برای تغذیه مدارهای منطقی، میکروپروسسور و دیگر مدارهای کنترل استفاده می‌شود.
- ۱۲ ولت DC: این ولتاژ برای تأمین برق نور پس‌زمینه و دیگر اجزای نمایشگر در تلویزیون‌های LED/LCD مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- ۲۴ ولت DC: در برخی مدل‌ها برای تأمین نور پس‌زمینه در نمایشگرهای بزرگتر LCD/LED کاربرد دارد.
- ولتاژ AC (متناوب) بالا: در تلویزیون‌های CRT (کاتود رای لوله‌ای)، مدارهای ولتاژ بالا برای تحریک تفنگ الکترونی CRT استفاده می‌شود.
۳. ابزارهای مورد نیاز برای چک کردن ولتاژها
برای اندازه‌گیری ولتاژها به ابزارهای مناسب نیاز دارید تا فرآیند چک کردن دقیق و ایمن انجام شود:
- مولتی‌متر: مولتی‌متر دیجیتال یا آنالوگ برای اندازه‌گیری ولتاژها ضروری است. مطمئن شوید که مولتی‌متر قادر به اندازه‌گیری ولتاژهای AC و DC است.
- اسیلوسکوپ: در موارد خاص، اسیلوسکوپ‌ها برای بررسی کیفیت سیگنال و ولتاژهای متغیر استفاده می‌شوند.
- پروب‌های آزمایشی عایق‌شده: برای اندازه‌گیری ایمن ولتاژها در بردها بدون ایجاد اتصال کوتاه یا آسیب به قطعات، نیاز به پروب‌های آزمایشی عایق‌شده دارید.
- منبع تغذیه/مراجع ولتاژ: برخی تلویزیون‌ها نمودارهای ولتاژ مرجع روی بدنه دستگاه یا در دفترچه راهنمای خدمات خود دارند. از این مراجع برای مقایسه با قرائت‌های خود استفاده کنید.
۴. احتیاط‌های ایمنی
- قطع برق تلویزیون: همیشه قبل از اتصال ابزارهای آزمایشی به مدارها، تلویزیون را از پریز برق بکشید و چند دقیقه صبر کنید تا تمام انرژی ذخیره شده تخلیه شود.
- زمین کردن صحیح: مطمئن شوید که در محیطی ایمن و با زمین مناسب کار می‌کنید تا از خطر برق گرفتگی هنگام دست زدن به مدارهای زنده جلوگیری شود.
- کار با شریک: هنگام اندازه‌گیری ولتاژها، به خصوص در تلویزیون‌های بزرگ و پیچیده، اگر ممکن است از یک شریک برای خاموش و روشن کردن تلویزیون و کمک در گرفتن قرائت‌ها استفاده کنید.
۵. مراحل چک کردن ولتاژها
الف) آماده‌سازی
- تنظیم مولتی‌متر: مولتی‌متر خود را در حالت اندازه‌گیری ولتاژ قرار دهید. برای ولتاژ DC (ولتاژ مستقیم)، حالت DC را انتخاب کنید. برای ولتاژ AC، حالت AC را انتخاب کنید.
- بررسی دفترچه راهنما: در صورت امکان، به دفترچه راهنمای تلویزیون برای بررسی مقادیر ولتاژهای خاص مدل تلویزیون خود مراجعه کنید. برخی از بردها نمودارهای ولتاژ دارند که به شما کمک می‌کند تا ولتاژهای هر بخش را شناسایی کنید.
- خاموش کردن تلویزیون: تلویزیون را از برق بکشید و قبل از شروع کار با آن، چند دقیقه صبر کنید تا مطمئن شوید که انرژی باقی‌مانده از مدارها تخلیه شده است.
ب) روشن کردن تلویزیون
- اتصال برق مجدد: تلویزیون را به برق وصل کنید و آن را در وضعیت آماده به کار (Standby) قرار دهید تا برق به بردهای مختلف تأمین شود.
- دسترسی به برد تأمین برق: پشت تلویزیون را باز کنید و به برد تأمین برق و دیگر بردهای مدارهای داخلی دسترسی پیدا کنید.
ج) چک کردن ولتاژها
- اندازه‌گیری ولتاژ اصلی:
- ابتدا ولتاژ ۵ ولت DC را چک کنید. این ولتاژ معمولاً برای مدارهای منطقی استفاده می‌شود. پروب یکی از آزمایشی‌ها را به زمین (قسمت فلزی بدنه) و دیگری را به نقطه تست ۵ ولت متصل کنید. مقدار ولتاژ باید نزدیک به ۵ ولت باشد.
- ولتاژ ۱۲ ولت DC و ۲۴ ولت DC را نیز برای تغذیه نور پس‌زمینه یا دیگر اجزای نمایشگر چک کنید. این ولتاژها را نیز به همین روش اندازه‌گیری کنید.
- چک کردن ولتاژهای بالا (در صورت وجود): در تلویزیون‌های CRT، ولتاژهای بسیار بالایی به آند CRT اعمال می‌شود که می‌تواند به ۲۰-۳۰ کیلوولت برسد. تنها تکنسین‌های مجرب باید این ولتاژها را اندازه‌گیری کنند و معمولاً به پروب ولتاژ بالا نیاز دارند.
- چک کردن ولتاژ مدارهای صوتی: برخی از تلویزیون‌ها ولتاژهای خاصی برای مدارهای صوتی دارند، معمولاً در محدوده ۱۲ تا ۱۸ ولت، برای تأمین تغذیه تقویت‌کننده‌های صوتی. این ولتاژها را نیز باید اندازه‌گیری کنید.
- بررسی پایداری ولتاژ: اگر ولتاژهای اندازه‌گیری‌شده نوسان داشته یا پایدار نباشند، این می‌تواند نشان‌دهنده یک مشکل در تأمین برق یا یک مدار معیوب باشد. در این صورت، نیاز به بررسی بیشتر برد تأمین برق یا قطعات مرتبط خواهید داشت.
د) عیب‌یابی مشکلات ولتاژی
- اگر ولتاژها نادرست یا قطع شده‌اند، معمولاً مشکل به علت خرابی برد تأمین برق، فیوز سوخته یا قطعاتی مانند خازن‌ها یا دیودها است. در این صورت:
- چک کردن فیوزها: فیوزهای موجود در برد تأمین برق را با تستر پیوستگی بررسی کنید. اگر فیوز سوخته باشد، آن را تعویض کرده و دوباره ولتاژها را اندازه‌گیری کنید.
- بازرسی خازن‌ها و دیودها: خازن‌ها و دیودهای معیوب معمولاً باعث مشکلات تنظیم ولتاژ می‌شوند. با استفاده از مولتی‌متر می‌توانید برای شناسایی قطعات معیوب آن‌ها را بررسی کرده و در صورت لزوم تعویض کنید.
- تست برد تأمین برق: اگر مشکل همچنان باقی بود، برد تأمین برق ممکن است نیاز به تعویض یا تعمیر داشته باشد.
۶. مشکلات رایج ولتاژی و علل آن‌ها
- ولتاژ پایین یا قطع شده در خط ۵ ولت: ممکن است به علت خرابی برد تأمین برق یا اتصال کوتاه در مدارهای منطقی باشد.
- عدم نور پس‌زمینه (۱۲ ولت/۲۴ ولت): قطع بودن این ولتاژ معمولاً به علت خرابی در برد تأمین برق است.
- نوسان ولتاژ: اگر ولتاژها نوسان داشته باشند، ممکن است برد تأمین برق معیوب باشد یا مشکلاتی در تنظیم رگولاتورهای ولتاژ وجود داشته باشد.
۷. نتیجه‌گیری
چک کردن ولتاژها در تلویزیون ابزار اصلی برای شناسایی مشکلات تأمین برق است که اغلب باعث ایجاد مشکلات عملکردی می‌شود. با اندازه‌گیری دقیق و تفسیر درست ولتاژها، تکنسین‌ها می‌توانند مشکل اصلی را شناسایی کرده و اقدامات اصلاحی لازم را انجام دهند. همواره باید ایمنی را رعایت کرده، به دقت مراحل را پیگیری کرده و از ابزار مناسب استفاده کنید تا ولتاژها به درستی اندازه‌گیری شوند و تلویزیون به عملکرد مطلوب خود بازگردد.